ქრონიკული ქოლეცისტიტი ნაღვლის ბუშტის კედლის ანთებითი დაავადებაა, რომელიც მიმდინარეობს ნაღვლგამომყოფი სისტემის მოტორიკის და ტონუსის დარღვევებით. ქრონიკული ქოლეცისტიტი კუჭ–ნაწლავის ტრაქტის ერთ–ერთი ყველაზე გავრცელებული დაავადებაა და ყოველ 1000 მოსახლეზე მისი სიხშირე 6–10 შემთხვევაა. დაავადება გვხვდება ყველა ასაკობრივ ჯგუფში, თუმცა ხშირია 40–60 წლის პირებში. ქალებში 3–5–ჯერ უფრო ხშირად გვხვდება, ვიდრე მამაკაცებში. დაავადების სიხშირე ჭარბობს ეკონომიურად განვითარებულ ქვეყნებში.
კლასიფიკაცია
არაკენჭოვანი ქრონიკული ქოლეცისტიტი სიმძიმის მიხედვით:
— მსუბუქი მიმდინარეობა (გამწვავება წელიწადში 1–2–ჯერ);
— საშუალო სიმძიმის (გამწვავება წელიწადში 3–ჯერ და მეტად);
— მძიმე მიმდინარეობა (გამწვავება თვეში1–2–ჯერ).
ნაღვლის ბუშტის და სანაღვლე გზების ფუნქციური მდგომარეობის მიხედვით:
— სანაღვლე გზების დისკინეზია ჰიპერტონულ–ჰიპერკინეტური ტიპის;
— სანაღვლე გზების დისკინეზია ჰიპოტონურ–ჰიპოკინეტური ტიპის;
— სანაღვლე გზების დისკინეზიის გარეშე;
— გათიშული ნაღვლის ბუშტი.
ეთიოლოგია
ქრონიკული ქოლეცისტიტი უხშირესად განპირობებულია პირობით — პათოგენური მიკროფლორით (ეშერიხიები, სტრეპტოკოკები, სტაფილოკოკები, პროტეუსები, ენტეროკოკები), ბაქტერიული მიკროფლორით (შიგელები, სალმონელები...), ვირუსული და პროტოზული ინფექციებით და სხვა.
მიკროორგანიზმები ნაღვლის ბუშტში აღწევენ ჰემატოგენური, ლიმფოგენური და კონტაქტური გზით. ნაღვლის ბუშტის ანთების მიზეზი შეიძლება გახდეს პარაზიტებით ინვაზია (ლამბლიოზი, ოპისტორხოზი, ფასციოლოზი, ასკარიდოზი), ზოგჯერ ვითარდება ნაღვლის საერთო სადინრის ნაწილობრივი ობსტრუქცია ქოლანგიოგენური აბსცესის (ასკარიდოზი), ქოლანგიტის და სანაღვლე გზების გამოხატული დისფუნქციით (ლამბლიოზი).
ქრონიკული ქოლეცისტიტის ხელშემწყობი ფაქტორებია ნაღვლის დენის დარღვევა და მისი შეგუბება. ხშირად ქრონიკული ქოლეცისტიტი ვითარდება ნაღვლკენჭოვანი დაავადების ან სანაღვლე გზების დისკინეზიის ფონზე. დაავადების განვითარებაში მნიშვნელოვანია ალიმენტური ფაქტორი, რაც იწვევს ოდის სფინქტერის სპაზმს და ნაღვლის წვენის სტაზს, განსაკუთრებით ცომეულის და ტკბილი პროდუქტების, თევზის, კვერცხის, ცხიმიანი კერძების დიდი რაოდენობით მიღების შემდეგ.
პათოგენეზი
ქრონიკული ქოლეცისტიტი ვითარდება თანდათან. ნერვულ–კუნთოვანი აპარატის ფუნქციური დარღვევები იწვევს ნაღვლის ბუშტის ჰიპოტონიას ან ატონიას. მიკრობული ფლორის მოხვედრა ნაღვლის ბუშტში ხელს უწყობს ლორწოვანი გარსის ანთებითი პროცესის განვითარებას და მის პროგრესს. შემდგომში ანთება ვრცელდება ნაღვლის ბუშტის კედლის ლორწქვეშა და კუნთოვან შრეებზე, ვითარდება ინფილტრატები, შემაერთებელი ქსოვილის წარმონაქმნები. პროცესის პროგრესირებისას სეროზულ გარსზე წარმოიქმნება შეხორცებები ღვიძლის კაფსულასთან და მეზობელ ორგანოებთან (კუჭი, თორმეტგოჯა ნაწლავი და ნაწლავები) პერიქოლეცისტიტის განვითარებით.
ნაღვლის ბუშტში კატარული ანთების გარდა შეიძლება განვითარდეს ფლეგმონური და განგრენული პროცესებიც. მძიმე შემთხვევებში ნაღვლის ბუშტის კედელში წარმოიქმნება პატარა აბსცესები, ნეკროზის კერები, წყლულები, რომლებმაც შეიძლება გამოიწვიოს მისი პერფორაცია ან ემპიემის განვითარება. ქოლეცისტიტის განგრენოზული ფორმა იშვიათად ვითარდება ანაერობული ინფექციის დროს და იწვევს ნაღვლის ბუშტის კედლების ჩირქოვან დესტრუქციას.
კლინიკური სურათი
ქრონიკული ქოლეცისტიტი ხასიათდება ხანგრძლივი პროგრესირებადი მიმდინარეობით და პერიოდული გამწვავებით. დაავადების კლინიკური სურათი განპირობებულია ნაღვლის ბუშტში ანთებითი პროცესის და თანმხლები დისკინეზიით გამოწვეული ნაღვლის წვენის გადასვლის მოშლით თორმეტგოჯა ნაწლავში.
კლინიკურ სურათში წამყვანია ტკივილის სინდრომი. ტკივილი ლოკალიზებულია მარჯვენა ფერდქვეშა არეში, ზოგჯერ ეპიგასტრუმში. ტკივილი გადაეცემა მარჯვენა ბეჭში, მხრის, ლავიწის მიდამოში, იშვიათად მარცხენა ფერდქვეშა არეში.
ტკივილის წარმოშობა და გაძლიერება დაკავშირებულია უხშირესად დიეტის დარღვევასთან (შემწვარი, ცხიმიანი კერძები, კვერცხი, ალკოჰოლი, ცივი და გაზიანი სასმელები, ცხარე საკვები და სხვა), ფიზიკურ გადატვირთვასთან, ფსიქოემოციურ გადაძაბვასთან, ინფექციებთან.
ტკივილის სიძლიერე დამოკიდებულია ანთებითი პროცესის ხარისხზე, დისკინეზის არსებობასა და მის ტიპზე. შეტევითი ხასიათის ტკივილი დამახასიათებელია ნაღვლის ბუშტის ყელში და სადინარში მიმდინარე ანთებითი პროცესისათვის, მუდმივი ხასიათის ტკივილი — ნაღვლის ბუშტის სხეულის და ძირის დაზიანებისათვის. ჰიპოტონიური დისკინეზიით მიმდინარე ქრონიკული ქოლეცისტიტის დროს ტკივილი ნაკლებად ინტენსიურია, თუმცა აქვს მუდმივი ხასიათი. უწყვეტი ხასიათის ტკივილებით ხასიათდება პერიქოლეცისტიტი. ტკივილი ძლიერდება რყევის, დახრის და მოტრიალების დროს.
ნაღვლის ბუშტის ატიპიური მდებარეობის დროს ტკივილი შეიძლება იყოს ეპიგარტრიუმში, მახვილისებრ მორჩთან, ჭიპის ირგვლივ, მარჯვენა თეძოს არეში.
ავადმყოფის ობიექტური გასინჯვის დროს პალპაციით აღინიშნება მტკივნეული მარჯვენა ფერდქვეშა არე.
კერის სიმპტომი — მტკივნეულობა ნაღვლის ბუშტის პროექციაში ზეწოლისას;
მერფის სიმპტომი — ტკივილის მკვეთრად გაძლიერება ნაღვლის ბუშტის პალპაციისას ჩასუნთქვის დროს;
ორტნერის სიმპტომი — ტკივილი ნაღვლის ბუშტის არეში ნეკნის რკალზე მარჯვნიდან პერკუსიის დროს;
მიუსის სიმპტომი — ტკივილი მარჯვენა დიაფრაგმულ ნერვზე მკერდ–ლავიწ–დვრილისებრი კუნთის ფეხებს შორის ზეწოლის დროს.
ქრონიკული ქოლეცისტიტის დროს ხშირია დისპეპსიური სინდრომი მწარე ბოყინით და მწარე გემოთი პირში. ასევე ხშირია მუცლის ზედა ნაწილის და ნაწლავების არეში შებერილობა, გულისრევა, ღებინება მწარე გემოს შეგრძნებით.
ნაღვლის ბუშტის ჰიპო და ატონიის დროს თანდართული ღებინება ამცირებს ტკივილს და სიმძიმის შეგრძნებას მარჯვენა ფერდქვეშა არეში. ჰიპერტონული დისკინეზიის დროს ღებინება აძლიერებს ტკივილს. ამოღებინებულ მასაში, ძირითადად, აღინიშნება ნაღვლის წვენის მინარევი. რაც უფრო მნიშვნელოვანია შეგუბებითი მოვლენები, მით მეტია ნაღველი ამოღებინებულ მასაში. ღებინება უხშირესად პროვოცირებულია დიეტის დარღვევით, ემოციური და ფიზიკური გადაძაბვით.
ქოლეცისტიტის გამწვავების სტადიისათვის დამახასიათებელია სხეულის ტემპერატურის მომატება. ხშირად ტემპერატურა სუბფებრილურია (კატარალური ანთება), იშვიათად ფებრილური (ქოლეცისტიტის დესტრუქციული ფორმები). ჰექტიური ცხელება, რომელსაც თან ახლავს ძლიერი შეციება და ოფლიანობა, ყოველთვის არის ჩირქოვანი ანთებით ინდუცირებული (ნაღვლის ბუშტის ემპიემა ღვიძლის აბსცესი). ხანშიშესულ და დასუსტებულ პაციენტებში ჩირქოვანი ქოლეცისტიტის დროსაც კი სხეულის ტემპერატურა შეიძლება დარჩეს ნორმალური ან სუბფებრილური.
ქრონიკული ქოლეცისტიტისათვის სიყვითლე დამახასიათებელი არ არის. ის ვითარდება ნაღვლის წვენის გადინების შეფერხების დროს, რაც აღინიშნება ლორწოს, ეპითელიუმის ან პარაზიტების ნაღვლის საერთო სადინარში დაგროვების, ან განვითარებული ქოლანგიტის დროს.
ქრონიკული ქოლეცისტიტის ატიპიური ფორმები
ქრონიკული ქოლეცისტიტის ატიპიური ფორმები გვხვდება პაციენტთა 30%–ში:
— კარდიალგიური ფორმა ხასიათდება ყრუ ტკივილებით გულის არეში და ძირითადად ვითარდება საკვების ჭარბად მიღების შემდეგ, ხშირად წოლით მდგომარეობაში. ზოგჯერ ვითარდება არითმიები, ძირითადად ექსტრასისტოლური ტიპის. ელექტროკარდიოგრამაზე ჩანს T კბილის გადასწორება ან ინვერსია.
— ეზოფაგალგიური ფორმისათვის დამახასიათებელია ხშირი გულძმარვები და ყრუ ტკივილები მკერდის ძვლის მიღმა. საკვების ჭარბად მიღების შემდეგ აღინიშნება ჩხვლეტითი ტკივილები მკერდის ძვლის უკან. ტკივილები ხანგრძლივი ხასიათისაა. ზოგჯერ პაციენტები აღნიშნავენ დისფაგიას (ყლაპვის გაძნელებას).
— ნაწლავური ფორმა ვლინდება ყრუ ხაიათის ტკივილებით მთელ მუცელში, მუცლის შებერილობით, შეკრულობებისადმი მიდრეკილებით.
დიაგნოსტიკა
ქრონიკული ქოლეცისტიტის გამწვავების სტადიაში სისხლში მომატებულია ერითროციტების დალექვის სიჩქარე (ედს), აღინიშნება ნეიტროფილური ლეიკოციტოზი ფორმულის მარცხნივ გადახრით, ეოზინოფილია. გართულებული ფორმების დროს შეიძლება გაიზარდოს სისხლის შრატში ბილირუბინის, ქოლესტერინის, ტრანსამინაზების ციფრები. ნაღვლის ბუშტში ანთებითი პროცესის დადგენაში მნიშვნელოვანია დუოდენური ზონდირებით მიღებული ნაღვლის გამოკვლევის შედეგები. ანთების დროს ნაღვლის წვენი მღვრიეა, დიდი რაოდენობით შეიცავს ლორწოს, ცილინდრულ ეპითელიუმს, უჯრედულ დეტრიტებს, თუმცა ასეთივე მონაცემები შესაძლოა გამოვლინდეს დუოდენიტის დროსაც, ნაღვლის მიკროსკოპიული გამოკვლევით. ეოზინოფილების დიდი რაოდენობა შესაძლოა მიუთითებდეს პარაზიტებით ინვაზიაზე. ქოლესტერინის კრისტალებით და კალციუმის ბილირუბინატის დიდი რაოდენობა ქოლესტაზსა და შემდგომში კენჭის წარმოქმნისადმი მიდრეკილებაზე. ნაღვლის წვენის ყველა ულუფის ბაქტერიული გამოკვლევა საშულებას გვაძლევს დადგინდეს ანთების ეთიოლოგია და მიკროფლორის მგრძნობელობა ანტიბიოტიკების მიმართ.
ინსტრუმენტული გამოკვლევებიდან ძირითადად გამოიყენება ულტრაბგერითი და რენტგენოლოგიური მეთოდები. რენტგენოლოგიური მეთოდებიდან ნაღვლის ბუშტის კონტრასტული გამოკვლევით (ქოლეცისტოგრაფია, ქოლანგიოგრაფია) შეიძლება გამოვლინდეს ნაღვლის ბუშტის დეფორმაცია, კონცენტრაციული უნარის და მოტორული ფუნქციის დარღვევები, ბუშტის სადინარის არათანაბარი ავსება, დეფორმაციები. ნაღვლგამომტანი გზების შესასწავლად იყენებენ რადიოიზოტოპურ მეთოდს, ასევე რადიორენტგენოქრომოდიაგნოსტიკის მეთოდს.
ქოლეცისტიტის დიაგნოსტიკის ძირითადი მეთოდია ულტრაბგერითი გამოკვლევა, რომელიც საშუალებას გვაძლევს დადგინდეს, როგორც კონკრემენტის არარსებობა, ასევე შეფასდეს ნაღვლის ბუშტის კედლის მდგომარეობა (კედლის გასქელება) და კუმშვადობის უნარი. ულტრაბგერით გამოკვლევას არ აქვს უკუჩვენებები და შეიძლება მისი გამოყენება დაავადების მწვავე ფაზის, კონტრასტული ნივთიერებების მიმართ მომატებული მგრძნობელობის, ორსულობის, ნაღვლგამომტანი გზების გამტარიანობის დარღვევისას.
სისხლის შრატში ბილირუბინის მომატებისას (>51 მკ.მოლ/ლ–ზე) და კლინიკურად გამოვლენილი სიყვითლის მიზეზის დასადგენად, ტარდება რეტროგრადული პანკრეატოქოლანგიოგრაფია.
დიფერენციული დიაგნოსტიკა
ქრონიკული ქოლეცისტიტის დიფერენციული დიაგნოსტიკა პირველ რიგში ტარდება თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვან დაავადებასთან და ქრონიკულ დუოდენიტთან. ამ დროს აუცილებელია გათვალისწინებული იქნეს ტკივილის სინდრომის წარმოქმნის თავისებურებები და გამწვავებების სეზონურობა. ზოგჯერ რთულია ქოლეცისტიტის და სანაღვლე გზების დისკინეზიების დიფერენცირება. თუმცა დისკინეზიისათვის არ არის დამახასიათებელი ცხელება, ნეიტროფილური ლეიკოციტოზი და ედს–ის მომატება. დიაგნოზის დადასტურებას ხელს უწყობს ულტრაბგერითი გამოკვლევა და დუოდენური ზონდირების მონაცემები.
მკურნალობა
ქრონიკული ქოლეცისტიტის გამწვავების პერიოდში უმჯობესია პაციენტის ჰოსპიტალიზაცია გასტროენტეროლოგიურ ან თერაპიულ განყოფილებაში. დესტრუქციული ქოლეცისტიტის განვითარების საფრთხის, ასევე პირველად განვითარებული ძლიერი ტკივილის დროს, პაციენტის ჰოსპიტალიზაცია უნდა მოხდეს ქირურგიულ განყოფილებაში. დაავადების მსუბუქი მიმდინარეობის შემთხვევაში მკურნალობა ტარდება ამბულატორიულად. ავადმყოფს ენიშნება დიეტა, რომლის მიზანია ნაღვლის შეგუბების მოხსნა და ანთებითი პროცესის შემცირება. რეკომენდირებულია კვება 5–6–ჯერადი დღეში (უცხიმო ხორცი და თევზი, ფაფები, პუდინგები, სალათები, ხაჭოს ნამცხვარი, მცენარეული ცხიმები).
მედიკამენტური თერაპია განისაზღვრება დაავადების ფაზის, ტკივილების და დისპეპსიური მოვლენების, დისკინეზიების ტიპის საფუძველზე. ავადმყოფს ენიშნება კომპლექსური თერაპია ანტიბაქტერიული, ანთების საწინააღმდეგო, ნაღვლგამომტანი გზების მოტორიკის მარეგულირებელი მედიკამენტებით.
ანტიბაქტერიული თერაპია ტარდება, როცა არსებობს ნაღვლის ბუშტში ანთებითი პროცესის დამადასტურებელი კლინიკური და ლაბორატორიული მონაცემები. პრეპარატის შერჩევა უმჯობესია ნაღვლის წვენის დათესვის შედეგად გამოვლენილი გამომწვევის სახეობის, მის მგრძნობელობაზე ანტიბაქტერიული პრეპარატის მიმართ, ასევე პრეპარატის ნაღველში შეღწევის და დაგროვების უნარის გათვალისწინებით. ანტიბიოტიკებით მკურნალობის ხანგძლივობა 7–10 დღეა. უმჯობესია ანტიბაქტერიული პრეპარატების დანიშვნა ნაღვლმდენ საშუალებებთან ერთად.
ნაღვლის ბუშტში და სანაღვლე გზებში პარაზიტებით ინვაზიის შემთხვევაში ტარდება შესაბამისი თერაპია:
— ლამბლიოზის დროს მეტრონიდაზოლით ან ტინიდაზოლით;
— ოპისტორხოზის, ფასციოლოზის, კლონორქოზის დროს პრაზიკვანტელით;
— სტრონგილოიდოზის, ტრიხოცეფალოზის, ანკილოსტომიდოზის დროს მებენდაზოლით, პირანტელით.
ნაღვლმდენი პრეპარატები, ფიზიოთერაპიული მკურნალობა და მინერალური წყლები ინიშნება თანმხლები დისკინეზიის სახეობის შესაბამისად. ქრონიკული ქოლეცისტიტის ხშირი რეციდივული მიმდინარეობისას, რომელიც იწვევს შეხორცების განვითარებას და ნაღვლის ბუშტის დეფორმაციას, მისი კუმშვადი ფუნქციის გამოხატული დარღვევებით, ასევე „გათიშული“ ნაღვლის ბუშტისა და გართულებების შემთხვევაში რეკომენდირებულია ქირურგიული მკურნალობა.
ქრონიკული ქოლეცისტიტის გართულებებია:
— ნაღვლის ბუშტის ჩირქოვან–დესტრუქციული ცვლილებები (ემპიემა, პერფორაცია) პერიტონიტის განვითარებით და ნაღვლის ფისტულის ჩამოყალიბებით;
— პერიქოლეცისტიტი შეხორცებების განვითარებით, ნაღვლის ბუშტის დეფორმაციით, ანთებითი პროცესის გამო მეზობელი ორგანოების დაზიანებით (ქოლანგიტი, ჰეპატიტი, პანკრეატიტი, პაპილიტი);
— მექანიკური სიყვითლის, ნაღვლის ბუშტის წყალმანკის განვითარება.
ქრონიკული ქოლეცისტიტის გართულებების ადეკვატური მკურნალობის შემთხვევებში პროგნოზი დამაკმაყოფილებელია.
ნაღვლგამომტანი (სანაღვლე) გზების დისკინეზიები
ნაღვლგამომტანი გზების დისკინეზიები — ბილიარული ტრაქტის ფუნქციური დარღვევებია და ვითარდება ნაღვლის ბუშტის, ნაღვლის სადინარების და სფინქტერების მოტორულ–ტონური დისფუნქციების შედეგად. დისკინეზიებით განვითარებული კლინიკური სიმპტომოკომპლექსი განპირობებულია თორმეტგოჯა ნაწლავში ნაღვლის წვენის გადასვლის დარღვევებით.
ნაღვლგამომტანი გზების დისკინეზიები ორი ტიპისაა:
— ნაღვლის ბუშტის დისფუნქცია;
— ოდის სფინქტერის დისფუნქცია.
განასხვავებენ ასევე პირველად და მეორად დისფუნქციურ დარღვევებს. პირველადი დარღვევები ძირითადად დაკავშირებულია ნაღვლის ბუშტის ან ოდის სფინქტერის კუნთოვანი მასის პირველად შემცირებასთან.
მეორადი დისფუნქციები აღინიშნება:
— ჰორმონალური დარღვევების (ორსულობა, მენსტრუაციის წინა პერიოდი, შაქრიანი დიაბეტი, ფარისებრი და პარათირეოიდული ჯირკვლის დაავადებების, ჰორმონული პრეპარატების მიღების) დროს;
— ღვიძლის დაავადებების (მწვავე და ქრონიკული ჰეპატიტი, ღვიძლის ციროზი), კუჭის და ნაწლავების რეზექციის, ნაწლავების ანთებადი დაავადებების, კუჭისა და პანკრეასის დაავადებების, ქოლეცისტექტომიის, კუნთოვან სისტემაზე მოქმედი პრეპარატების გამოყენების შემთხვევაში.
ფუნქციური მდგომარეობის მიხედვით გამოყოფენ ბილიარული ტრაქტის ჰიპერფუნქციით და ჰიპოფუნქციით მიმდინარე დარღვევებს.
კლინიკა და დიაგნოსტიკა
ნაღვლის ბუშტის დისფუნქციის წამყვანი სიმპტომია ტკივილის სინდრომი. ტკივილი ვითარდება ნაღვლის ბუშტში წნევის უეცარი მომატების შედეგად, რისი ძირითადი მიზეზებია დიეტის დარღვევა ან ფსიქოემოციური დაძაბვა. ტკივილი ვითარდება ან ძლიერდება ჭამიდან 1 სთ–ის შემდეგ. ტკივილი ლოკალიზებულია მარჯვენა ფერდქვეშა არეში ირადიაციით მარჯვენა ბეჭში, მხარში. ზოგჯერ ტკივილის შეტევას თან ახლავს გულისრევა, ღებინება, ნაწლავების ფუნქციის დარღვევა. ხშირია ვაზომოტორული (ჰიპოტონია, ტაქიკარდია, ტკივილი გულის არეში) და ნეიროვეგეტატიური (გაღიზიანება, ძილის დარღვევა, ოფლიანობა, თავის ტკივილი) სინდრომი. ხშირად ვითარდება საჭმლის მომნელებელი სისტემის სხვა ორგანოების ფუნქციური დარღვევები (პილოროსპაზმი, კუჭის ჰიპოკინეზია, დუოდენოსტაზი, მსხვილი ნაწლავის ჰიპო და ჰიპერკინეზია).
პალპაციით ზოგჯერ აღინიშნება ტკივილი ნაღვლის ბუშტის საპროექციო არეში, თუმცა ქოლეცისტიტისათვის დამახასიათებელი ტკივილის სიმპტომები მცირედაა გამოხატული. არ აღინიშნება ტემპერატურის მატება, ერითროციტების დალექვის სიჩქარისა და ლეიკოციტების რაოდენობის გაზრდა. უმრავლეს შემთხვევაში ავადმყოფები აღნიშნავენ სიმძიმის შეგრძნებას მარჯვენა ფერდქვეშა არეში ან ყრუ ხასიათის ტკივილებს ნაღვლის ბუშტისა და ეპიგასტრიუმის არეში.
ნაღვლის ბუშტის ჰიპერფუნქციური დისკინეზიისათვის შედარებით ხშირია პერიოდული შეტევითი ხასიათის ტკივილები მარჯვენა ფერდქვეშა არეში და მუცლის მარჯვენა წილში. ნაღვლის ბუშტის ჰიპოფუნქციური დისკინეზიის დროს დამახასიათებელია გამუდმებული ყრუ ხასიათის ტკივილი მარჯვენა ფერდქვეშა არეში. ნერვული გადაძაბვა და საკვების მიღება აძლიერებს ტკივილს. აღინიშნება მადის დაქვეითება, ბოყინი ჰაერით, გულისრევა, პირის სიმწარე, მუცლის შებერილობა, შეკრულობა, პალპაციით ზომიერად მტკივნეულია ნაღვლის ბუშტის არე.
ოდის სფინქტერის დისფუნქციის დიაგნოსტიკაში მნიშვნელოვანია:
— მუცლის ტკივილების დროს ასტ და ტუტე ფოსფატაზის აქტივობის მომატება 2–ჯერ და მეტად;
— ნაღვლის საერთო სადინარის 12 მმ–ზე მეტად გაფართოება.
დიაგნოსტიკა
ულტრაბგერითი გამოკვლევით ვლინდება ნაღვლის ბუშტის შენელებული დაცლა, ან მისი ზომების გადიდება, „სლაჟის“ (ნალექის) არსებობა. ნაღვლგამომტანი სისტემის მოტორული ფუნქციის დარღვევების დიაგნოსტიკაში იყენებენ ფრაქციულ დუოდენური ზონდირების მეთოდს.
დიფერენციული დიაგნოსტიკა
ნაღვლგამომტანი გზების დისკინეზიის დიფერენცირება აუცილებელია ქოლეცისტიტთან, დუოდენიტთან, პანკრეატიტთან, წყლულოვან დაავადებასთან, ადნექსიტთან. ნაღვლის ბუშტის დისკინეზიის ჰიპერკინეტიკური ფორმა აუცილებელია განვასხვავოთ სტენოკარდიისაგან, მიოკარდიუმის ინფარქტის (აბდომინური ფორმა), ნაწლავთა გაუვალობისა და ღვიძლის კოლიკისაგან.
მკურნალობა
მკურნალობის მთავარი მიზანია ნაღვლის ბუშტისა და სფინქტერული აპარატის ტონუსის და მოტორული ფუნქციის აღდგენა; ბილიარულ და პანკრეასის სადინარებში ნაღვლის დინების, ნაღვლის სინთეზის მოწესრიგება.
დიეტის თვალსაზრისით რეკომენდირებულია მცირე მოცულობის საკვების ხშირი მიღება (5–6–ჯერ დღეში). კვების რაციონიდან უნდა გამოირიცხოს ალკოჰოლი, ლუდი, გაზირებული წყალი, შებოლილი და შემწვარი კერძები, რომლებსაც შეუძლიათ გამოიწვიონ ოდის სფინქტერის და ნაღვლის ბუშტის სპაზმი.
მედიკამენტებიდან ზოგ შემთხვევაში ინიშნება სედატიური ან ნეიროლეპტიკური პრეპარატების მცირე დოზები, ვეგეტატიური სიმპტომების კორექციის მიზნით.
ჰიპერფუნქციური დისკინეზიის დროს ინიშნება ანტიქოლინერგიული პრეპარატები, ნიტრატები, სპაზმოლიზური საშუალებები, ინტესტინული ჰორმონები, ქოლერეზული საშუალებები.
ნაღვლის ბუშტის ჰიპოფუნქციის დროს ინიშნება მოტორიკის გამაძლიერებელი საშუალებები, მათ შორის ნაღვლის და ნაღვლის მჟავების შემცველი პრეპარატები, ფიტოპრეპარატები (არტიშოკი, უდაბნოს უკვდავა, ზეითუნის ზეთი, მაგნიუმის სულფატი, სორბიტოლი, ასკილის ნაყოფის ექსტრატი და სხვა).
პროგნოზი
ფსიქოემოციური სფეროს, ვეგეტატიური ნერვული სისტემით ინდუცირებული ნაღვლის ბუშტის და ოდის სფინქტერის მოტორიკის დარღვევისას, დროული მკურნალობის შემთხვევაში პროგნოზი საიმედოა. მეორადად განვითარებული დისკინეზიის შემთხვევაში პროგნოზი დამოკიდებულია ძირითადი დაავადების მკურნალობის ეფექტურობაზე.
ნაღვლკენჭოვანი დაავადება
ნაღვლკენჭოვანი დაავადება ჰეპატობილიარული სისტემის დაზიანებაა ქოლესტერინისა და ბილირუბინის ცვლის დარღვევით და ხასიათდება ნაღვლის კენჭების წარმოქმნით ნაღვლის ბუშტში (ქოლეცისტოლითიაზი), ნაღვლის საერთო სადინარში (ქოლედოქოლითიაზი) ან ღვიძლის სანაღვლე სადინარებში (ღვიძლშიდა ქოლელითიაზი). ნაღვლკენჭოვანი დაავადება საკმაოდ გავრცელებული პათოლოგიაა. მსოფლიოში ყოველწლიურად ვლინდება ქოლელითიაზით დაავადებული 1 მლნ. ადამიანი. ძირითადად ავადმყოფობენ საშუალო და ხანდაზმული ასაკის ადამიანები. ბავშვები ძალიან იშვიათად ავადდებიან. თუმცა აღწერილია ქოლელითიაზის შემთხვევები ახალშობილებშიც. ვაჟები და გოგონები ავადდებიან თანაბარი სიხშირით. ზრდასრულ ასაკში მამაკაცებში ნაღვლკენჭოვანი დაავადება 3–ჯერ იშვიათია, ვიდრე ქალებში.
ეთიოლოგია და პათოგენეზი
ნაღვლკენჭოვანი დაავადების განვითარებაში ერთდროულად მონაწილეობს 3 ფაქტორი: ნივთიერებათა ცვლის დარღვევა, ნაღვლის შეგუბება, ანთება.
გამოყოფენ დაავადების 3 სტადიას:
— ნაღვლის წვენის ფიზიკურ–ქიმიური ცვლილებების სტადია;
— კენჭის მტარებლობის სტადია;
— კალკულოზური ქოლეცისტიტი (მწვავე ან ქრონიკული).
ნაღვლის წვენის ძირითადი კომპონენტებია: ქოლესტერინი, ფოსფოლიპიდები, ნაღვლის მჟავების მარილები, ნაღვლის პიგმენტები და წყალი. თანდაყოლილი ან შეძენილი ხასიათის ნივთიერებათა ცვლის დარღვევები იწვევს ნაღვლის შემადგენლობის ხარისხობრივ და რაოდენობრივ ცვლილებებს, არღვევს ნაღვლის კოლოიდურ მდგრადობას და ქმნის მისი კომპონენტების დალექვის წინაპირობას. ამგვარი ცვლილებები წარმოიქმნება ლიპიდების (ქოლესტერინი და ნაღვლის მჟავები) და პიგმენტების (ბილირუბინი) ცვლის დარღვევისას და იწვევს ქოლესტერინული, პიგმენტური (ბილირუბინული) ან შერეული ტიპის კენჭების წარმოქმნას. კენჭების წარმოქმნას ხელს უწყობს ნაღვლის შეგუბება, რადგან ამ დროს ქოლესტერინის და ბილირუბინის შემცველობა 10–20–ჯერ მატულობს. ნაღვლის წვენის შეგუბებას იწვევს ნაღვლგამომტანი გზების დისკინეზია, ანატომიური ცვლილებები ნაღვლგამომტან სისტემაში (ნაწიბურები, შეხორცებები), ნაღვლის ბუშტის თანდაყოლილი ანომალიები. ნაღვლკენჭოვანი დაავადების განვითარებაში ინფექციების როლი საყოველთაოდ დადასტურებული არ არის.
ბილიარულ სისტემაში კენჭების წარმოქმნის რისკ–ფაქტორებია: სიმსუქნე (ქოლესტერინის მომატებული ექსკრეცია ნაღველთან ერთად), ჰიპერლიპიდემია, კვების რეჟიმის დარღვევები (ცხიმიანი კერძები, კვერცხი, კარაქი), მემკვიდრული წინასწარგანწყობა, შაქრიანი დიაბეტი, ზოგიერთი სამკურნალო საშუალებები (ესტროგენები, ნიკოტინის მჟავა...), ორსულობა, კრონის დაავადება, წვრილი ნაწლავის რეზექცია (ირღვევა ნაღვლის მჟავების შეწოვა ნაწლავებში) და სხვა.
განასხვავებენ სამი ტიპის კენჭებს: ქოლესტერინულს, პიგმენტურს და შერეულს. კენჭები ნაღვლის ბუშტში შეიძლება იყოს ერთი, რამოდენიმე ან მრავლობითი.
კლინიკური სურათი
ნაღვლკენჭოვანი დაავადების კლინიკური სიმპტომები დამოკიდებულია კენჭების რაოდენობაზე, მათ ზომებზე, მდებარეობაზე, ანთებითი პროცესის აქტივობაზე, ნაღვლგამომტანი გზების ფუნქციურ მდგომარეობაზე და ახლომდებარე ორგანოების პათოლოგიებზე. ფიზიკურ–ქიმიური ცვლილებების და კენჭის მტარებლობის სტადიაზე ნაღვლკენჭოვანი დაავადების კლინიკური ნიშნები არ ვლინდება და ნაღვლის ბუშტში კენჭების აღმოჩენა ხდება შემთხვევით, სხვა დაავადების გამოვლენის მიზნით ჩატარებული ულტრაბგერითი გამოკვლევისას.
არაღვიძლისმიერი სანაღვლე გზების დაზიანების ძირითადი ნიშნებია — ტკივილის სინდრომი, მათ შორის ნაღვლის კოლიკა, დისპეპსიური, ანთებით–ინტოქსიკაციური სინდრომი და სიყვითლე.
ნაღვლის ბუშტის „მუნჯ“ ზონაში (ბუშტის ფსკერი და სხეული) მდებარე კენჭები კლინიკურად არ ვლინდება იმ დრომდე, ვიდრე არ მოხვდებიან ბუშტის ყელში, ბუშტის სადინარში ან არ დაიწყება ანთებითი პროცესი. კენჭის ბუშტის ყელში ან ბუშტის სადინარში მოხვედრის დროს ვითარდება ნაღვლის კოლიკის (მწვავე კალკულოზური ქოლეცისტიტი) შეტევა, ხოლო ნაღვლის ბუშტში არსებული კონკრემენტებთან ერთად განვითარებული ანთება დამახასიათებელია ქრონიკული კალკულოზური ქოლეცისტიტის გამწვავებისათვის. ამრიგად, ნაღვლის კოლიკა განპირობებულია ნაღვლის ბუშტის კონკრემენტების მოხვედრით ბუშტის ყელში ან ბუშტის სადინარში მწვავე კალკულოზური ქოლეცისტიტის განვითარებით.
ნაღვლის კოლიკის განვითარების ხელისშემწყობი პირობებია: ცხიმიანი, ცხარე, შებოლილი საკვების მიღება, ფიზიკური და ფსიქოემოციური გადაძაბვა, ინფექციები, დახრილ მდგომარეობაში ხანგრძლივი მუშაობა. ტკივილი მარჯვენა ფერდქვეშა არეში ვითარდება უეცრად. ტკივილის ირადიაცია ხდება მარჯვენა ბეჭსა და ბეჭქვეშა არეში. ზოგჯერ ტკივილი ატიპიურია ლოკალიზაციით წელის და გულის არეში. ტკივილის სინდრომი უკავშირდება ნაღვლის ბუშტის კედლის გადაჭიმვას ბუშტში შიდა წნევის მომატების და სფინქტერების სპაზმური შეკუმშვის განვითარებით.
დისპეპსიური მოვლენები ვლინდება მწარე გემოთი პირის ღრუში, მუცლის ზედა ნაწილის და ნაწლავების შებერვებით, კუჭის მოქმედების დარღვევით. ზოგჯერ აღინიშნება გულისრევა, ღებინება მწარე შიგთავსით. ნაღვლის ბუშტის ჰიპო და ატონიის დროს ღებინება ამცირებს ტკივილს და სიმძიმის შეგრძნებას მარჯვენა ფერდქვეშა არეში. ჰიპერტონული დისკინეზიის დროს ღებინება იწვევს ტკივილის გაძლიერებას. პირნაღებ მასებში, ძირითადად, აღინიშნება ნაღვლის წვენის მინარევი.
ანთებით–ინტოქსიკაციური სინდრომი ვითარდება ქოლეცისტიტისა და ნაღვლკენჭოვანი დაავადების გამწვავების დროს და ხასიათდება სხეულის ტემპერატურის მომატებით. ძირითადად ცხელება სუბფებრილურია, შედარებით იშვიათად (ქოლეცისტიტის დესტრუქციული ფორმა ან გართულება) ფებრილურია შემცივნებებით. იშვიათად ცხელება ჰექტიურია (ნაღვლის ბუშტის ემპიემა, ღვიძლის აბსცესი) და ჩირქოვანი ანთებების შედეგია. ხანდაზმულ და დასუსტებულ პაციენტებს ჩირქოვანი ქოლეცისტიტის დროსაც კი ტემპერატურა ნორმის ფარგლებში აქვთ ორგანიზმის დაქვეითებული რეაქტიულობის გამო. პალპაციით აღინიშნება მუცლის წინა კედლის დაჭიმულობა, ტკივილი ნაღვლის ბუშტის საპროექციო არეში.
დიაგნოსტიკა
ნაღვლკენჭოვანი დაავადების და ქრონიკული კალკულოზური ქოლეცისტიტის გამწვავების დიაგნოსტიკა ემყარება ანამნეზს, ჩივილებს, ობიექტური გასინჯვის მონაცემებს, გამოკვლევის ლაბორატორიულ და ინსტრუმენტულ მეთოდებს. დიაგნოსტიკის ძირითადი მეთოდებია მუცლის ღრუს ულტრაბგერითი გამოკვლევა, ქოლეცისტოგრაფია, ქოლანგიოგრაფია, ენდოსკოპიური რეტროგრადული პანკრეატოქოლანგიოგრაფია.
დიფერენციული დიაგნოსტიკა
ნაღვლის (ღვიძლის) კოლიკა საჭიროებს დიფერენცირებას სხვა ეთიოლოგიის მწვავე ტკივილებისგან (თირკმლის კოლიკა, ნაწლავების დაავადება, მწვავე აპენდიციტი). თირკმლის კოლიკის დროს ტკივილი გადაეცემა საზარდულის არეში, თეძოში, შორისის მიდამოში და აღინიშნება პოლაკიურია.
ხშირად საჭირო ხდება ქრონიკული კალკულოზური ქოლეცისტიტის დიფერენცირება თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულისა და პანკრეატიტისაგან. დიაგნოსტიკისათვის ინფორმაციულია ენდოსკოპიური და ულტრაბგერითი გამოკვლევა. ზოგჯერ ტარდება დიფერენციული დიაგნოსტიკა ქოლელითიაზისა და მარჯვენა ქვემოწილოვან პნევმონიას შორის ფილტვების რენტგენოლოგიური გამოკვლევის საფუძველზე.
მკურნალობა
ნაღველკენჭოვანი დაავადება ითვლება, როგორც ქირურგიულ, ასევე თერაპიულ პათოლოგიად. პაციენტთა უმრავლესობა მკურნალობს გასტროენტეროლოგთან ან თერაპევტთან. მკურნალობა მოიცავს დიეტოთერაპიას, მედიკამენტურ თერაპიას, დისტანციურ ლითოტრიპსიას და ქირურგიულ მეთოდებს. მკურნალობის მეთოდის შერჩევა დამოკიდებულია დაავადების სტადიაზე.
დიეტოთერაპიით რეკომენდირებულია დანაწევრებული დღეში 4–6–ჯერ კვება მაღალკალორიური საკვების გამოკლებით. საჭიროა გამოირიცხოს ცხიმიანი და სანელებლებიანი კერძები, შებოლილი პროდუქტები. რეკომენდირებულია მცენარეული ცხიმები, მცენარეული უჯრედისის პროდუქტები ნაწლავების პერისტალტიკის გაძლიერების მიზნით.
ქოლესტერინის კონკრემენტების მქონე პაციენტებს ენიშნებათ კენჭების გამხსნელი მედიკამენტები — ურსოდეოქსიქოლის და ქენოდეოქსიქოლის მჟავას პრეპარატები. მედიკამენტებით კენჭების გახსნას მიმართავენ იმ შემთხვევაში, როდესაც მათი დიამეტრი არ აღემატება 10–15 მმ, კენჭები მოიცავს ნაღვლის ბუშტის არაუმეტეს 1/3 ნაწილს, შენარჩუნებულია ნაღვლის ბუშტის ფუნქციები, ასევე ნაღვლის საერთო და ბუშტის სადინარების გამავლობა. მკურნალობა ტარდება ულტრაბგერითი კონტროლით 6 თვეში 1–ჯერ.
ლითოტრიპსია
დარტყმით–ტალღოვანი ლითოტრიპსიის საშუალებით ხდება მსხვილი კონკრემენტების დანაწევრება მცირე ფრაგმენტებად. ექსტრაკორპორალური ლითოტრიპსია უტარდება იმ პაციენტებს, რომლებსაც აქვთ ერთი ქოლესტერინული ქვა და მისი დიამეტრი არ აღემატება 3 სმ–ს, ან არაუმეტეს სამი კონკრემენტისა, რომელთა დიამეტრი ნაკლებია 1 სმ–ზე, შენარჩუნებული აქვს ნაღვლის ბუშტის კუმშვითი ფუნქცია და ანამნეზში არ არის მითითებული რეციდიული ცხელება, სიყვითლე. ლითოტრიპსიის უკუჩვენებებია: კონკრემენტის დიდი ზომა, მათი კალციფიკაცია, ბუშტის სადინარის გაუვალობა, ნაღვლის ბუშტის ფუნქციის დარღვევა, სისხლის შედედების უნარის დარღვევა.
ქირურგიული მკურნალობა (ქოლეცისტექტომია, ლაპარასკოპიული ქოლეცისტექტომია) ტარდება გართულებული ქრონიკული კალკულოზური ქოლეცისტიტის დროს (მექანიკური სიყვითლე, ფლეგმანოზური ან განგრენოზული ქოლეცისტიტი), როდესაც კენჭების გახსნა ან დაქუცმაცება დაუშვებელია და, როდესაც მკურნალობის სხვა მეთოდი უეფექტოა.
გართულებები
ნაღვლკენჭოვანი დაავადების ყველაზე გავრცელებული გართულებაა ნაღვლის საერთო სადინრის ან ღვიძლის ნაღვლის სადინრის კენჭით ობსტრუქცია მექანიკური სიყვითლის განვითარებით. ხანგრძლივად მიმდინარე მექანიკურ სიყვითლეს ხშირად თან ახლავს ქოლანგიტი და შეიძლება გამოიწვიოს ღვიძლის მეორადი ბილიარული ციროზი. ნაღვლის ბუშტის სადინრის დახშობამ შეიძლება გამოიწვიოს ნაღვლის ბუშტის ემპიემა ან წყალმანკი. ხანგრძლივად მიმდინარე კალკულოზური ქოლეცისტიტი ხშირად რთულდება ქრონიკული პანკრეატიტით, ნაწლავების დისბაქტერიოზით, ზოგჯერ ნაღვლის ბუშტის სკლეროზით.
ქოლედოქოლითიაზი
ნაღვლკენჭოვანი დაავადების შემთხვევათა 10–15%–ში კენჭები ნაღვლის ბუშტიდან ნაღვლის საერთო სადინარში გადაინაცვლებს. სტატისტიკური მონაცემებით ხანდაზმულ ავადმყოფთა 25%–ს ქოლეცისტექტომიის შემდეგ ნაღვლის საერთო სადი-ნარში კენჭი უვლინდება. ნაღვლის საერთო სადინარში არსებული კენჭები ძირითადად ქოლესტერინული ან შერეული ბუნებისაა და წარმოქმნილია ნაღვლის ბუშტში. თვით სადინარში პირველადი ჩამოყალიბებული კენჭები პიგმენტურია და დამახასიათებელია შემდეგი სახის პათოლოგიებისათვის: 1. ქრონიკული ჰემოლიზი; 2. ჰეპატობილიარული სისტემის პარაზიტული დაავადებები ან ქრონიკული მორეციდივე ქოლანგიტი; 3. სა¬ნაღ¬ვლე გზების თანდაყოლილი ანომალიები; 4. ნაღვლის სადინრების დილატაცია, სკლეროზირება, შევიწროება.
ნაღვლის საერთო სადინარში კენჭის არსებობა წლების განმავლობაში შეიძლება კლინიკურად არ გამოვლინდეს. ზოგჯერ შეიძლება კენჭმა თორმეტგოჯა ნაწლავში გადაინაცვლოს. ნაღვლის საერთო სადინრის თანდათანობითი ობსტრუქცია კვირეების და თვეების განმავლობაში საბოლოოდ ვლინდება სიყვითლით, რომელსაც შეიძლება თან ახლდეს ღვიძლის ჭვალი ან ქოლანგიტი, თუმცა უფრო ხშირია „უმტკივნეულო“ სიყვითლის შემთხვევები. მიუხედავად იმისა, რომ „უმტკივნეულო“ სიყვითლის განვითარება გვხდება ქოლედოქოლითიაზის დროს, იგი უფრო დამახასიათებელია პანკრეასის თავის და ფატერის დვრილის სიმსივნით გამოწვეული საერთო სადინრის ობსტრუქციისათვის.
ნაღვლის საერთო სადინარში კენჭის არსებობაზე ეჭვი უნდა იქნეს მიტანილი იმ შემ¬¬თხვევებში, თუ სისხლში ბილირუბინის დონე 85 მკ. მოლ/ლ–ს აღემატება. ამ დროს ბი¬ლი¬რუბინის მაქსიმალური შემცველობა სისხლში იშვიათად აჭარბებს 256 მკ. მოლ/ ლ–ს. ამაზე მაღალი კონცენტრაცია მიუთითებს სიმსივნით განვითარებულ ობსტრუქციის შესაძლებლობაზე. ბილიარული ობსტრუქციის დროს ყოველთვის მაღალია სისხლში ტუტე ფოსფატაზის დონე. ეს უკანასკნელი ხშირად წინ უძღვის სიყვითლეს. სისხლში ასევე 5–10–ჯერ მომატებულია ამინოტრასფერაზების დონე. ობსტრუქციის მოხსნის შემდეგ ამინოტრასფერაზების დონე სწრაფად ნორმალიზდება, ხოლო ბილირუბინის დონის ნორმალიზება ხდება 1–2 კვირის შემდეგ. ტუტე ფოსფატაზის დონე თანდათანობით ქვეითდება. მკურნალობის ძირითადი მეთოდი ქირურგიულია.
ქოლანგიტი
ქოლანგიტი — სანაღვლე გზების ანთებითი პროცესია. მისი ძირითადი პათოგენეზური ფაქტორებია ნაღვლის დინების ნაწილობრივი ან სრული ობსტრუქცია, ინტრალუმინური წნევის მატება და ნაღვლის ინფიცირება.
კლასიფიკაცია
I ეთიოლოგიის მიხედვით:
1. ბაქტერიული, 2. ჰელმინთოზური, 3. ტოქსიკურ–ალერგიული, 4. ვირუსული, 5. აუტოიმუნური.
II მიმდინარეობის მიხედვით: 1. მწვავე, 2. ქრონიკული.
III პათოგენეზის მიხედვით: 1. პირველადი, 2. მეორადი, 3. სიმპტომური.
IV მორფოლოგიური ცვლილებების მიხედვით: 1. კატარული, 2. ჩირქოვანი, 3. ობსტრუქციული, 4. დესტრუქციული.
V გართულებების მიხედვით: 1. ღვიძლის აბსცესი, 2. ჰეპატოქოლედოქუსის ნეკროზი და პერფორაცია, 3. სეფსისი, 4. ბაქტერიულ–ტოქსიური შოკი, 5. ღვიძლის მწვავე უკმარისობა, 6. თირკმლების მწვავე უკმარისობა.
ქოლანგიტი უხშირესად ბაქტერიული ბუნებისაა. მისი გამომწვევია ნაწლავის ჩხირი, ენტეროკოკი, პნევმოკოკი, სტრეპტოკოკი და სხვა.
ქოლანგიტის ეთიოლოგიური ფაქტორებია:
1. ქოლედოქოლითიაზი, 2. ობსტრუქციული სიმსივნეები, 3. მეტასტაზები, 4. სტრიქტურები და სტენოზები, 5. ენდოსკოპიური მანიპულაციები, 6. აიდს ინფექცია და სხვა.
მწვავე ქოლანგიტი
კლინიკა
— პირველ სტადიაში ძირითადი სიმპტომებია შემცივნება და ცხელება.
— მეორე სტადიაში: ღვიძლი გადიდებულია, პალპაციით მკვეთრად მტკივნეულია.
ღვიძლის ფუნქციური სინჯები დარღვეულია. ვითარდება ე.წ. „შარკოს ტრიადა“: ბილიარული კოლიკა, სიყვითლე და მაღალი ტემპერატურა შემცივნებით. 1 კვირის შემდეგ დიდდება ელენთა.
— მესამე სტადიაში-თუ გაუმჯობესება არ მოხდა, ვითარდება ღვიძლის უკმარისობის ნიშნები გამოხატული სიყვითლით, სისხლში მატულობს კრეატინინის დონე, ვლინდება ცვლილებები შარდში, ირღვევა გულის მუშაობა, ვითარდება კოლაფსი. ხშირია მეორადი პანკრეატიტი, ღვიძლ-თირკმლის უკმარისობა, კომა.
ლაბორატორიული მონაცემებით: 1. სისხლის საერთო ანალიზში მაღალი ლეიკოციტოზი, ედს–ის მომატება, ფორმულის მარცხნივ გადახრა. სეფსისის შემთხვევაში — ლეიკოპენია.
2. ბიოქიმიურ ანალიზში ბილირუბინის და ტრანსამინაზების, ტუტე ფოსფატაზას მომატება, 3. შარდში ზოგჯერ პროტეინურია, ბილირუბინურია.
ინსტრუმენტული კვლევით: 1. ფრაქციული დუოდენური ზონდირებით B პორციაში დიდი რაოდენობით ცილინდრებია, C პორციაში — დიდი რაოდენობით ლეიკოციტები. 2. ულტრაბგერითი გამოკვლევით — ღვიძლშიდა სანაღვლე გზების გაფართოება, ჰეპატომეგალია, ნაღვლის ბუშტისა და ნაღვლის სადინარის აღმავალ ნაწილში კენჭების აღმოჩენა.
დიაგნოზის დასმაში გვეხმარება ენდოსკოპიური რეტროგრადული ქოლანგიოპანკრეატოგრაფია, კომპიუტერული ტომოგრაფია ქოლანგიოგრაფიით.
ქრონიკული ქოლანგიტი
ქრონიკული ქოლანგიტი სანაღვლე გზების პოლიეთიოლოგიური ქრონიკული ანთებაა — ყველაზე ხშირად ბაქტერიული გენეზის. ის ვითარდება ნაღვლის დინების ხანმოკლე, მაგრამ მრავალჯერადი სრული ან ნაწილობრივი ობსტრუქციის შედეგად.
კლინიკა
— ლატენტური ფორმის დროს: ყრუ ტკივილები მარჯვენა ფერდქვეშა არეში, სისუსტე, შემცივნება, სუბფერბრილიტეტი, ზოგჯერ კანის ქავილი, კანის და ლორწოვანის სიყვითლე, ღვიძლის გადიდება.
— რეციდიული ფორმის დროს: პერიოდული პირის სიმწარე, გულისრევა, ცხელება.
— სეპტიკური ფორმის დროს: გამოხატული ცხელება, სიყვითლე, კანის ქავილი, ღვიძლის და ელენთის გადიდება.
ქრონიკული ქოლანტიტი ხშირად შერწყმულია აუტოიმუნური მექანიზმებით განვითარებულ წყლულოვან კოლიტთან, კრონის დაავადებასთან, თირეოიდიტთან.
ქრონიკული ქოლანგიტის სპეციფიკური დიაგნოსტიკური კრიტერიუმები არ არის მოწოდებული. დიაგნოსტიურ კრიტერიუმებად ითვლება: ბილიარული კოლიკა, სიყვითლე ცხელებით და შემცივნებით, კანის ქავილი, ჰეპატომეგალია, მტკივნეულობა მარჯვენა ფერდქვეშა არეში, სისხლში ბილირუბინის, ტუტე ფოსფატაზას დონის მატება. დიაგნოზის დასმაში, როგორც მწვავე, ასევე ქრონიკული ქოლანგიტის შემთხვევაში გვეხმარება ენდოსკოპიური რეტროგრადული ქოლანგიოპან-კრეატოგრაფია, კომპიუტერული ქოლანგიოგრაფია.
